Ülkemizde 1900’lü yıllarla birlikte ayakta kalmayı başarmış işletmelerin sayısında ciddi bir artış gözlemlenmiştir. İşletmelerin %94’lük kısmı faaliyetini İstanbul’da başlatmış veya merkez ofislerini İstanbul’a taşımıştır. Listeye girmeyi başaran diğer işletmelerin Türkiye’nin en gelişmiş illeri arasında dağıldığı görülmüştür.
Mutfak kültürünün yerel kültürün önemli bir parçası olması, sektörün giriş maliyetlerinin düşük olması gibi etmenlerin gıda sektörde kurulan işletmelerin sayıca fazla olmasını sağladığı düşünülebilir. Ancak araştırmacı başka üç önemli etki üzerinde durmaktadır.
Bunlardan ilki, işletmelerin kurulduğu dönemlerde ülkenin bir tarım toplumu olmasıdır. Henüz sanayi kurulmamış olduğundan, girişimciler ham maddeye ulaşımın kolay olduğu ve kendi ustalık bilgileri ile girebilecekleri sektörlerden biri olan gıda üretimine yönelmiş olabilir.
İkinci olarak, göçmenlerin ilk girişimlerini gıda sektörüne yapmalarıdır. Zira işletmelerin resmi internet sitelerinde yer alan tarihçeler gıda sektöründe faaliyet gösteren çoğu işletmenin girişimcisinin göçmen olarak geldiği bilgisini vermektedir. İlgili tarihlerde Osmanlı’nın toprak kaybı göç dalgasına neden olduğundan, göçmenler yeni yerleştikleri şehirlerde geldikleri toprakların mutfak kültürünü de beraberinde getirmiş ve bunu bir girişim fırsatına dönüştürmüştür.
Son olarak, gıda sektörünün doğası gereği işletmelerin devamlılığını takip etmek görece daha kolaydır. Zira sektörel bir çeşitlenme veya değişiklik söz konusu olmadığı müddetçe bu işletmelerin izini sürmek araştırmacılar için kolaydır. Ancak aynı durum diğer sektörler için geçerli olmayabilir.
Uzun ömürlü işletmelerin dağılımı iller bazında incelendiğinde ise İstanbul menşeli işletmelerin %94,6 oranında olduğu tespit edilmiştir. Listelenen işletmelerden 216’si İstanbul, 11’i Eskişehir, 10’u Kayseri, 8’i Konya, 6’sı İzmir kökenlidir. Liste oluşturulurken işletmelerin kuruluş yeri esas alınmış, fakat kuruluş yeri belirtmeyen işletmeler için merkez ofislerinin bulunduğu şehir dikkate alınmıştır.
Bu çalışma sonucunda ortaya çıkan listede yer alan işletmelerin örgütlenmesi ve yönetimi ile ilgili olarak İç Kontrol Net yazarı olarak naçizane bir yorum yapacak olursak şunları söyleyebiliriz.
İşletme uzun ömürlüyse şunlardan biri veya bir kaçı sayesindedir;
- Rakipleri azdır,
- Bulunduğu ilde talep sıkıntısı çekmemiştir,
- Coğrafi sınırlarının dışına da satış yapabilmiştir,
- Ailenin şuanda 2. Kuşakları yeni yönetime geçmiştir,
- Kurucular kurumsal bir firmadan kültür devşirmiştir,
- Firmanın içinde bulunduğu sektör dalgalanmalardan az etkilenmiştir,
- Kurumsal yönetim ve kurumsal yapıya sahiptir.
İç Kontrol Net yazarı olarak naçizane bir yorum daha yapacak olursak yeni kurulan işletmelerin sürdürülebilir ve nesil üstü olması için iç kontrol sistemini ve kurumsal yönetim sistemini kendilerine model almaları gerekmektedir.
Kaynak:
Istanbul University Journal of the School of Business
Vol/: 45, Special Issue/ 2016, 49-69