18 Yaş altı kişilerin işe girişi (SGK işe giriş) yapılması zorunludur. Yapılmaması suçtur.
18 yaşından küçükler için sigortalılık ve işe giriş nasıl yapılır ?
Günümüz şartlarındaki zorluklar sebebiyle birçok genç bir işyerinde çalışmak durumundadır. Genç çalışanların sigortasız çalıştırılması büyük bir suç olup işe giriş yapılması zorunludur. Bu sebepten dolayı bilindiği gibi sigortasız çalışmak, 5510 sayılı kanun kapsamında getirilen kademeli yaş şartına göre emekliliği ve sağlık hizmetlerinden faydalanmayı olumsuz yönde etkiler.
18 yaşından küçük kişilerin sigorta (SGK) işe girişleri nasıl yapılır?
5510 sayılı kanunun 3. maddesinin 6. fıkrası sigortalıyı tanımlanmış olup kanunda Sigortalı; kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişiyi, ifade eder.” Olarak tanımlanmıştır.
Bu kanun maddesine bakıldığında, yaş ifadesi yer almadığından dolayı kişilerin 18 yaşından küçük olması sigortalı olmasına engel teşkil etmemektedir. Bu bağlamda, çalışma hayatını düzenleyen diğer bir kanun olan iş kanununda 18 yaşından küçüklerin çalışmasında genel kurallara bakılmalıdır.
İş Kanununda kişilerin 18 yaşından önce çalışması
4857 sayılı Kanunun 71. maddesinde “On beş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. Konu hakkında ve diğer hususlar için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.” İfadesi yer alır. Bu yazıyı okuyan genç arkadaşlarımız için basit bir tablo ile ifade etmekte fayda var.
| Kişinin Yaşı | Çalıştırılma Durumu | Senelik İzin |
| 15 yaşından küçükler☛ | Çalıştırılamaz ⛔ (ancak hafif işte çalışır) | 20 gün |
| 15-18 Yaş arası ☛ | Çalıştırılır saat ? (Ayda 35 saati geçemez) | 20 gün |
4857 sayılı İş Kanununa göre kişilerin 18 yaşından önce sigortalı olmasına engel olan bir durum mevcut olmamakla birlikte çalışma yaşında alt sınır olarak 15 yaş baz alınmış, bu sınır altındakilerin çalışması için izin alınması gerektiği belirtilmektedir. Ancak SGK kurum denetim memurları tarafından yapılan anlık işyeri denetimlerinde, çalışırken tespit edilen genç kişiler için; işveren tarafından bu kişilerin sigortalı olamayacağı konusunda savunma yapmaları yersiz bir durum olup, işverenlere sigorta yaptırmış olmaktan daha fazla parasal ceza ve yükümlülükler meydana gelir.
Örneğin : 17 yaşındaki lise öğrencisi kişi yaz aylarında bir pazarlama firmasında 2 aylık süre için, yardımda bulunmak veya meslek öğrenmesi amacıyla çalışması halinde bu kişi adına sigortalılık bildirimi kişi çalışmaya başlamadan önceki gün SGK‘ya sigortalı işe giriş bildirgesi ile bildirilmesi gerekmekte olup aksi halde tespiti halinde işverenlik bu kişi için 5510 sayılı kanunun 102. maddesi a/2 bendi kapsamında idari yaptırımla karşı karsıya kalması durumu ortaya çıkmaktadır. Günümüzde SGK teşvikleri işveren lehine büyük avantajlar sağladığından, sigortasız personelin maliyeti sigortalıdan daha fazla olacaktır.
18 yaş öncesi çalışma sigorta süresini başlatır mı?
Bu yazımızda, bir çalışanın sigorta işe girişinin yapılmasını teşvik etmek amaçlanmıştır. İşverenin 5510 ve mülga 506 sayılı Kanunlara göre 18 yaşının altındaki işe giriş sigorta süresinin başlangıcı olarak sayılmaz. Ancak 18 yaşın altındaki çalışmalar, kişilerin SGK kapsamındaki sigortalılıkları hesaplanırken prim ödeme gün sayısına eklenir. Sigortalılık süresini belirleyen “ilk defa sigortalı olunan tarih” 18 yaşının doldurulduğu tarih olarak kabul edilecektir.
Emeklilik hesabı işe girilen tarihte başlar
Öte yandan sigortalılık süresi 18 yaşının ikmal edildiği tarihte başlasa da 4447 ve 4759 sayılı Kanunlara ve SSK’nın 12-99 Ek Genelgesi (mülga) gereğince işe giriş koşulları ilk işe girilen tarihe göre hesaplanır. Buna göre 18 yaşından önce işe girişi bulunanların sosyal güvenlik reformları ile getirilen kademeli sistem dahilinde emekli olacakları tarih ilk işe girdikleri tarihe göre hesaplanacaktır.
18 yaş altı sigortalılık süresinin başlangıcına sayılmasa da daha önceki kademelere tabi olunmayı sağladığı için yine de avantaj sağlamaktadır. Yani işe giriş yapılan yıl ile çalışanın emekli olacağı yıl arasında kanunlar, esaslar ve süreçler değişeceğinden işe girişin yapılması bile başlı başına kişi için avantajdır.
18 yaş öncesinin dikkate alınmadığı uzun vade sigorta kolları
5510 sayılı kanunun 38. Maddesinde; bu Kanuna tâbi olarak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak ilk defa kapsama girdiği tarih olarak kabul edilir. Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklıdır. Bu Kanunun uygulanmasında 18 yaşından önce malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilir, denilmektedir
Bu bağlamda 18 yaşından önceki sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilir ve 18 yaşından önceki sigorta prim günü 18 yaşından sonra çalışılmış olarak hesaplama yapılır. (2022 yılı temmuz ayındaki kanun ve esaslarına göre)
Ayrıntılı ve örneklerle açıklandığı üzere kişilerin sigortalı olmasında 18 yaş sınırlaması yoktur ve yaygın olan hatalı kanaat; sonrası 18 yaşından küçük çalışan kişiler adına SGK’ya sigorta bildirimi yapılmayacağıdır. Bu genel ve yanlış kanı yüzünden gerçekten çalışan kişiler açısından hak kaybına yol açmaktadır. Zira bu çalışan kişiler için emekli olma şartlarını yerine getirmemiş olsa da ileride yararlanacakları haklardan (ölüm halinde hak sahiplerine aylık bağlanması, maluliyet haklarından yararlanma) mahrum kalacakları gibi işverenler açısından ise idari yaptırımlarla karşı karşıya kalmamaları acısından çalışan kişilerin sigortalılığını SGK’ya bildirmeleri gerekmektedir.